Anasayfa / Başarı Yazıları / Büyük Karar başkadır, Zor Karar başka!

Büyük Karar başkadır, Zor Karar başka!

Karar vermenin hiç düşünmediğiniz boyutu üzerine yazıyorum. Zor karar nedir? Büyük karar nedir? Zor karar veya büyük karar farkları nedir? En basit eylemler bile uzun düşünce ve karar enerjisi tüketebilir.

O gün giyeceğiniz ayakkabı seçimi, hava durumuna göre alacağınız giyeceklerin kalınlığı, çantanızda olması gerekenler, toplantı takviminizi veya diğer insanlar olan görüşmelerinizi ayarlayacağınız zaman aralıkları ve yer seçimleri…

Ne yiyeceğiniz, ne içeceğiniz, ne okuyacağınız, ne izleyeceğiniz, kime mesaj atacağınız, hangi sosyal medya statüsünü takip edeceğiniz, hangi fotoğrafı veya bilgilendirmeyi paylaşacağınız-beğeneceğiniz ve diğerleri…

Durumu anladınız.

Zaten çok da iyi biliyorsunuz ve bu gerçeği birebir yaşıyorsunuz.

Ancak şu ana kadar saydıklarımızın hepsi, sayıca çok da olsalar, yorucu da olsalar küçük kararlar. Dikkat ederseniz, “kolay” kararlar demiyorum çünkü bir kararın kolaylığını veya zorluğunu belirleyen o kararın sadece etkisi değil.

Zorluk ile büyüklük ayrı kavramlar. Kararını “zorluğunu” belirleyen etkenlerden birincisi; aynı zamanda ne kadar çok seçenek arasından karar verdiğiniz, ikincisi; seçeneklerin artı ve eksilerinin ne kadar karmaşık olduğu, üçüncüsü; hayatın diğer alanlarında (ya da vereceğiniz diğer kararlarda) ne kadar etkisi olduğu ve dördüncüsü; sizin o andaki karar verme enerjinizin seviyesi.

Karar alma kalitenizi artırmak için kararların “zorluk” ve “büyüklüklerini” ayırt edin.

Küçük-Zor Kararlar

Örneklendirelim. Telefonunuz için kılıf almak zor bir karar olabilir. Nihayetinde sürekli yanınızda taşıyacaksınız, farklı durumlarda ergonomik olması gerekli, cebinize veya çantanıza iyi sığmalı, aynı zamanda düştüğünde korumalı. Kimisi için çok kaba olmamalı, kimisi için fazla dikkat çekici olmalı. Piyasa da telefon kılıfı üreten onlarca büyük, yüzlerce de küçük marka var. Bu markaları ürettiği ise değişik zevk ve ihtiyaçlara yönelik bir çok model var. Kimi neredeyse ucuz bir telefon fiyatında, kimisi kullan-at için yapılmış. Farklı renkler, özellikler ve diğer değişkenler. Bunların hepsine baktığınızda telefon için kılıf almanın zor bir karar olabileceğini görebilirsiniz. Ancak büyük bir karar mıdır?

Ya da şöyle diyelim, yeni bir eve çıktınız. Salonun ışık sistemlerini yenilemeniz gerekiyor. Led mi olmalı, halojen mi, floresan mı? Işık ısısı nasıl olmalı, yani ılık ve sıcak bir sarı renk mi istiyorsunuz, yoksa eviniz beyazlara mı boyanmalı? Duvardan mı açılmalı, ayarlı mı olmalı, lambader şeklinde mi olmalı? Evde nereye koyulmalı, her oda için aynı ışık olmaz. Diğer odalar da ne ışık kullanmak gerekli? Ayrıca ne kadar elektrik yakacaklar? Tasarruf mu öncelikli olmalı, şıklık mı? …

Biliyoruz ki evin salonunda kullanacağımız ışık sistemi, o kadar da büyük bir karar değil. Ancak büyük olmaması, bu kararı kolay hale getirmiyor. Hala çok fazla değişken var. Hala artı ve eksileri karmaşık. Hala hayatın diğer anlarını (salonda kitap izleme, misafir gelme, film izleme, yemek yeme gibi farklı durumları) etkiliyor. Bu yüzden zor bir karar.

Zor Karar Başkadır, Büyük Karar Başka

Yani toparlamak gerekirse bir kararı zor hale getirenler

  1. Seçeneklerin çokluğu
  2. Seçenek özelliklerinin (spesifikasyonların) karmaşıklığı
  3. Seçimin hayatın ne kadar fazla sayıda alanını etkilediği
  4. Kişinin karar verme enerjisi

Büyük-Kolay Kararlar da var.

İşin diğer tarafında ise büyük kararlar var. Büyük kararlar da, aynı küçük kararlar gibi yukarıdaki sebeplerden dolayı zor olabilirler, ancak büyük olmaları onları otomatik olarak zor hale getirmez.

Örneğin 7 yıldır çalışmakta olduğu görevinden terfi ile yan ekibe geçme fırsatı yakalayan bir özel sektör çalışanı için önündeki büyük bir karar olabilir. Ancak zaten bunun, yani teklifi reddedmenin, dışında ona göre mantıklı başka bir opsiyonu yoksa; bu seçim gelir ve statüsünü artıracak ama hayatının diğer alanlarını radikal ölçüde etkilemeyecekse ve seçeneklerin ince-ince araştırılacak bir çok farklı artı ve eksileri bu ne kadar büyük olsa da aynı zamanda kolay bir karar olabilir.

Farklı bir senaryoda, iki yıldır çalışmakta olduğu şirketinde psikolojik taciz (mobbing) gördüğü için ayrılmak isteyen kişinin benzer özellik ve nitelikte bir iş için rakip şirketten iş teklifi aldığını, üstelik ücretinin artacağını düşünün. İş değiştirmek her zaman büyük bir karardır, ama çok kolay da olabilir. (Çalışanını elde tutmak isteyenlere not; çalışanlarınıza, iş değiştirme kararlarını kolaylaştıracak şekilde kötü davranmayın.)

Biraz daha kişiselleştirelim; yaş geliyor 30’un ortasına, akılda sorular, “evlensem mi, evlenmesem mi?” Bu büyük bir karar. Burası tartışmasız. Belki de yetişkinlik yolunda bir insanın atacağı en önemli adımlardan, alacağı en büyük kararlardan bir tanesi. Peki ne olursa zor bir karar olur, ne olursa kolay?

Eğer çokça talibiniz varsa ya da çok kişinin peşinden koşuyorsanız :) karar biraz zorlaşacaktır.

(Madde 1). Evlenmek istediğiniz kişilerin tarz, tavır, ahlak, değer ve öncelikleri birbirlerinden ne kadar farklıysa, işiniz biraz daha zorlaşacaktır, (Madde 2). Hayatta bir çok etkisi olan bir durum evlenmek, bu şüphesiz. Ancak örneğin, iş ortamında birisiyle evlenme kararı veriyorsanız, bu sadece kişisel ve duygusal değil, iş hayatınızı da etkileyecektir, (Madde 3). Bu yüzden normaldekinden daha da zorlaşacaktır. Evlilik kararı her zaman büyüktür, ama çok zor da olabilir.

Aksi bir senaryoda birisine çok aşıksanız, çok uyumla yaşıyorsanız, aileler destekliyorsa, benzer mahallerde oturuyor ve farklı işlerde çalışıyorsanız, hayatta yapmak istedikleriniz ve değerler örtüşüyorsa bu karar hala büyüktür, ama büyük ve kolay bir karar da olabilir. Önünde bir engel yok.

Şimdi hayatınıza ve önünüzdeki kararlara bir bakın.

Bu dört etkene bakarak hayatınızda yer tutan kararların büyüklüklerini ve zorluklarını “farklı şeyler” olarak analiz etmeyi başarırsanız bunun doğrudan faydasını göreceğinize inanıyorum. Bu ayrım, özellikle kararsız kaldığınız durumlarda size zihinsel berraklık sağlayabilir.

Hayatınızda kararsızlık yaşadığınız konuları düşünün. Bunlar kararların zorluğundan mı, yoksa büyüklüğünden mi kaynaklanıyor, kendinize bir de bu soruyu sorarak deneyin. Belki farklı bir bakış açısı keşfedersiniz.

Tüm büyük kararlarda şansınızın yaver gitmesi dileğiyle!

Yazan : Ozan Dağdeviren | Kendisi Sorgulayarak Mutlu Kalma Sanatı ; Creative Hiring ve The Other Way: Happiness Through Critical Thinking kitaplarının yazarıdır, aynı zamanda İnsan Davranışı merkezli konularda Kurumsal Eğitmen ve Kariyer Danışmanı olarak çalışmaktadır.

Hakkında Özgür ŞAHİN

Türkiye'nin en büyük kişisel gelişim sitesi olan kendinigelistir.com projesinin sahibidir. 2006 yılından bu yana #kişiselgelişim alanında birçok yeniliği bünyesinde bulundurduğu sitede "beden dili, iletişim teknikleri, başarı hikayeleri, motivasyon teknikleri, özgüven gelişimi" gibi bir çok ana tema üzerine yazar, çizer, karalar, öğretmeye çalışır.