İş dünyası, IQ ve EQ’nun (duygusal zeka) ardından PQ (profesyonel zeka) ile tanıştı. Profesyonel zeka, iş yaşamında başarıyı getiren zihinsel yetilerin toplamı olarak adlandırılıyor. Özyönetim, inisiyatif, farkındalık, motivasyon gibi 10 bileşenden oluşuyor. Başka yerde çok başarılı olmuş bir çalışanı şirketinize transfer ettiniz. Ama sizde aynı performansı gösteremedi. Neden? Sebebi, kurumunuzun PQ’sunun yani profesyonel zekasının düşük olması olabilir.
Profesyonel zeka, IQ ve EQ’nun aksine artırılıp, geliştirilebilen bir hafıza. Yani örneğin özyönetim sorunları nedeniyle kendisinden bekleneni veremeyen ve iş ortamını olumsuz etkileyen bir çalışan, ilgili bileşenleri kapsayan bir geliştirme programıyla önemli atılım gösterebilir.
Çalışanların PQ seviyesinin geliştirilmesi ise, kurumun toplam zekasının yükselmesi anlamına geliyor. Kurumun PQ’sunun geliştirilmesinin ise, verimlilik artışından giderlerin düşürülmesine, mükemmel müşteri ilişkilerinden krizlerin kolay atlatılmasına kadar kurum için bir dizi hayati önemi bulunuyor.
Çalışan ve kurum performansının yükseltilmesinde iş dünyasındaki son yenilik PQ yaklaşımı oldu. Kurumunuzda hangi becerilerin eksik olduğunu saptayıp, çalışanların bu alanda eğitilmesini sağlayan PQ testleri, şirketteki toplam profesyonel zeka seviyesinin yükseltilmesini amaçlıyor. Nihai amaç ise, iş hayatında çalışanlardan kaynaklanabilecek olumsuzlukları minimuma indirirken, olumlu özellikleri ise olabildiğince artırmak. Yani şirketlerde varolan insan potansiyelini en iyi şekilde değerlendirerek, profesyonel ortamın her açıdan daha verimli, zevkli ve sağlıklı hale getirilmesi.
On bileşenden oluşuyor
Profesyonel zeka, ABD Ulusal Sağlık Enstitüsü’nde de beyin mekanizmaları konusunda çalışmalarda bulunmuş psikiyatri uzmanı Prof. Hakan Yöney’in kısa süre önce iş dünyasına kazandırdığı bir kavram. Profesyonel yaşamın gerekleri ve davranış bilimlerine ilişkin çok yönlü verilerin yanı sıra, nöroloji ve beyin fonksiyonları da dikkate alınarak geliştirilmiş bir kavram.
Özyönetim, beyinsel esneklik, zihinsel durum, motivasyon, zihinselleşme, farkındalık, inisiyatif, yaratıcı beyin, pozitif etkileşim ve profesyonel ben ise, PQ’nun 10 bileşenini oluşturuyor. Bu bileşenlere çalışanlarınızın sahip olma oranı ise, kurumunuzun profesyonel zekasını, dolayısıyla da performansını belirliyor. Çünkü bireylerin profesyonel yaşamdaki başarıları her zaman yaptıkları işle ilgili bilgi, beceri ya da zeka düzeyleriyle doğru orantılı olmayabiliyor. Nitekim, çok zeki, kapasiteli ve bilgili kişilerin profesyonel hayatta kendilerinden beklendiği kadar başarı gösterememeleri iş dünyasında çok sık karşılaşılan bir durum.
“Neden başka yerde harikalar yaratmış bir profesyonel başka bir kuruma geçtiğinde başarılı olamıyor” diyen Yöney’e göre sorunun cevabı kurumsal ortamda yatıyor. Çünkü bazı kurumlar bu özelliklerin geliştirilmesi için fırsat verip, elverişli bir ortam yaratırken; bazı kurumlar ise kurduğu baskı, bazen de ilgisizlik ortamıyla mevcut özelliklerin bile ortaya çıkmasını engelliyorlar.
Ağır çalışma otamında en büyük görevin yöneticilere düştüğünü söyleyen Yöney, “Yöneticiler artık kendi stres ve zorluklarının yanı sıra, diğer çalışanların psikolojik gereksinim ve özelliklerini de dikkate almak zorunda. Yöneticilerin artık ’beni ilgilendirmiyor’ deme lüksü yok. Çünkü iş ortamı, çalışanların etkileşimi ile şekilllenen bir yapıda. Yöneticiler olumlu özellikleri birleştirip geliştirerek mucize yaratabilir ya da çalışanların enerjileri arada kaybolup gidebilir” diye konuşuyor.
Stresi azaltın, rekabeti artırın
Çalışanların potansiyellerini işlemek ve en iyi şekilde yansıtmalarına imkan vermek zorunda olduklarını belirten Yöney, çalışanların inisiyatif ve yaratıcılıklarını kullanabildiği, motive olabildiği, çalışanlar arasında etik bir rekabet ortamının yaratıldığı, stresin en alt düzeye çekildiği ve çalışanlar arasında sağlıklı bir geribildirim sisteminin kurulduğu bir çalışma ortamı profesyonel zekanın geliştirilmesi için en önemli unsur olduğuna işaret ediyor. Kişinin zihinsel faaliyetleri, istekleri, duygu ve düşüncelerinin onun çalışma hayatındaki her türlü davranışına yansıdığını söyleyen Yöney, “Bu nedenle bu zihinsel faaliyetlerin çalışan tarafından farkına varılarak kavranması ve kendi istekleri doğrultusunda nasıl geliştirilebileceğinin anlaşılması profesyonel açıdan çok önemli” diye konuşuyor.
İş yaşamında başarının, o işe ilişkin teknik donanımlar kadar, profesyonel yaşama ilişkin ortak özelliklerle de yakından ilgili olduğunu savunan Yöney’e göre, bunlar arasında kişinin öngörü sahibi olması, dayanıklı olması, çabuk öğrenebilmesi, kendini iyi ifade edebilmesi, insanlarla iyi ilişkiler kurabilmesi gibi özellikler yer alıyor. Başarı için ise, belli iş kollarında belli özelliklerin öne çıkması gerekiyor. Örneğin bilgisayar programcısı bir çalışan için “beyinsel esneklik” ön plana çıkarken, satış veya halkla ilişkiler departmanları için “pozitif etkileşim” daha fazla önem kazanabiliyor. PQ testleri sayesinde, o iş kolu için hayati önemi sahip özelliklere ilişkin potansiyelin harekete geçirilebileceğini belirten Yöney, kurumların ancak çalışanlarının hangi yönlerinin eksik olduğunu anladıktan sonra geliştirme yoluna gidebileceğine işaret ediyor.
20 puanın altı kötü sonuç
Çalışanların kendilerini ve çalışma arkadaşlarını değerlendirdiği testlerde PQ’nun 10 temel bileşeni esas alınıyor. Böylece bu bileşenlerin ve bileşenler altındaki alt başlıklarda çalışanların hangi becerilerinin eksik ve geliştirilmeye muhtaç olduğu ortaya çıkıyor. Testi uygulayanların cevap ve derecelendirmeleri sonunda ayrıca ortaya 0 ile 120 arasında bir profesyonel zeka düzeyi ortaya çıkıyor. 20’nin altında bir puanda kurumunuzun PQ’sunun acilen geliştirilmesi gerekiyor. Belli iş kollarına göre, farklı beceriler de teste dahil edilebiliyor.
PQ’nun 10 bileşeni
1-Özyönetim: Zamanı iyi kullanabilme, karar verme sürecinde mantık-duygu dengesini iyi kurabilme, disiplinli olmak, etkili planlama ve organizayon, kuvvetli öngörü.
2-Beyinsel esneklik: Adaptasyon yeteneği ve değişen koşullara uyum sağlayabilmek, yeni beceriler elde edebilmek, yeni insanlarla çalışmaya yatkınlık, gerektiğinde esnek davranabilmek, öğrenme kapasitesi ile bilgiyi doğru şekilde algılayıp kullanabilmek.
3-Zihinsel durum: Dikkat ve enerjiyi belli bir alana yoğunlaştırabilmek, zihni dağınık olmamak, olumsuzluklara karşı hazırlıklı, strese karşı dayanıklı olmak.
4-Motivasyon: Profesyonel hedefleri olmak, işini isteyerek ve zevk alarak yapmak, mesleki gelişime açık olmak, esas amaç için gerektiğinde daha az önemli isteklerden vazgeçebilmek
5-Zihinselleşme: Farklılıkları kabul etmek, başkalarının istek, duygu ve düşüncelerini anlayabilmek, karşısındaki kişinin nasıl davranacağını öngörebilmek, iş ortamındaki farklı kişilik yapısı ve çalışma tarzlarını anlayabilmek
6-Farkındalık: Performansını doğru değerlendirmek, özeleştiri yapabilmek, geribildirimden yararlanabilmek, iş çevresindeki ve profesyonel hayattaki dinamiklerin farkında olmak
7-İnisiyatif: Kendi başına karar verip harekete geçebilmek, aksiyon ve sonuç odaklı olmak, başladığı işi sonuna kadar götürebilmek, sorumluluk ve risk alabilmek, davranışlarının sonuçlarını kabullenmek
8-Yaratıcı beyin: Farklı düşünebilmek, değişik bakış açıları geliştirmekten korkmamak, profesyonel ilişkilerde ve insanları yönetirken yaratıcılığını kullanabilmek, estetik ve mizah becerisini profesyonel hayata yansıtabilmek
9-Pozitif etkileşim: Başkalarıyla işbirliği yapabilmek, gerektiğinde iş ve sorumluluklarını paylaşmak ya da devredebilmek, üst düzeyde iletişim kurabilmek, rekabette saygılı ve profesyonel davranmak, en iyi performans gösterdiği çevre koşullarını oluşturabilmek
10-Profesyonel ben: İşin gerektirdiği bilgi ve becerilere sahip olmak, duruma veya kişiye uygun tutum ve davranış geliştirmek, profesyonel imajına özen göstermek, kendisinden ve başkalarından gerçekçi beklentiler içinde olmak.
PQ’nun kurumsal yararları
- Daha verimli çalışanlar ve iş ortamı
- Yüksek rekabet gücü
- Takım çalışmasında başarı
- Performansta süreklilik
- Yeniden yapılanma ve değişim süreçlerinde başarı
- Kriz ve benzeri durumları kolay atlatmak
- Daha mutlu çalışanlar
- Mükemmel müşteri ilişkileri
- Adaptasyon yeteneği yüksek bir yapı
- Görünmeyen giderlerin düşük olması
Kaynak : Referans Gazetesi
