İş hayatına bir adım önde başlamanın yolu part-time çalışmadan geçiyor. Türkiye’de yeterince yaygın olmasa da part-time çlaışma gençlerin iş hayatına hazırlanmalarını sağlıyor. Yorgunuk, sosyal hayata zaman ayıramama gibi yan etkileri olsa da part-time çalışmanın artıları saymakla bitmiyor… Türkiye’de yarı zamanlı (part-time) çalışma ne yazık ki çok yaygın değil. Oysa öğrenciyken yapılan yarı zamanlı işler kişiye hem iş tecrübesi hem maddi kazanç sağlıyor. Yorgunluk, sosyal hayata zaman ayıramama gibi eksileri olsa da okurken yarı zamanlı olarak çalışanlar iş yaşamına bir adım önde başlıyor.
Üniversite yıllarında kimi para kimi de tecrübe kazanmak için yarı zamanlı işlere başvuruyor. Bazıları okudukları bölümle ilgili işleri tercih ederken birçoğu bulabildikleri herhangi bir işte çalışmaya başlıyor. Ne iş olursa olsun öğrenciye bir şeyler kazandırdığı bir gerçek.
Okurken çalışmanın getirdiği bazı zorluklar var. Okul-iş hayatını dengelemek, iki tarafı da düzenli bir şekilde devam ettirmek gerekiyor. Bu da her zaman kolay olmuyor. Özellikle gündüz okula gidip gece çalışanlar iyi bir program yapmazlarsa okulu da işi de aksatabiliyor. Sınav dönemleri ise ayrı bir dert. İşe mi gidilsin, evde oturup ders mi çalışılsın… Bütün bunlara ek olarak bir de sosyal hayat işin içine giriyor. Bir yandan okul, diğer yandan iş, kalan zamanlarda ders çalışmak, ödev yapmak derken sosyal hayata pek de zaman kalmıyor.
Okurken çalışmanın sadece kötü yanları yok tabii. Öğrenciyken para kazanmak, harçlığını çıkarabilmek hatta eve katkıda bulunmak güzel bir duygu. Ayrıca iş hayatını öğrenmek, mezun olmadan tecrübe edinmek de cabası. İyi bir performans gösterilirse bazı kurumlar mezun olan çalışanını tam zamanlı olarak işe alabiliyor.
Yenibiris.com’un verilerine göre en çok medya, çağrı merkezi, perakende, mağazacılık ve sağlık sektörleri yarı zamanlı üniversite öğrencisi arıyor. Bunların arasında da en çok tercih edilen iş kolları çağrı merkez müşteri temsilcisi, kasa görevlisi, satış danışmanı, fast food elemanları, garson, grafiker, veri giriş operatörü, tanıtım elemanı, stand fuar hostesi ve satış sonrası destek elemanı.
Çağrı Merkezleri Derneği Kurucu Üye Temsilcisi Nadire Tunçay, yarı zamanlı çalışmanın, öğrencilerin mezun olmadan önce iş hayatına hazırlanması ve ekonomiye katkı sağlaması anlamında olumlu etkileri olduğunu söylüyor. Çağrı merkezi sektöründe şu anda 40 bin müşteri temsilcisi istihdam edildiğini belirten Tunçay, yarı zamanlı çalışanların yüzde 23 seviyesinde bir paya sahip olduğunu söylüyor: “Bu oran yaz aylarında örgün eğitim kurumlarının eğitime ara vermesi nedeniyle azalırken, eğitime tekrar başladıkları kış aylarında artıyor. Çağrı merkezi sektöründe yarı zamanlı çalışma daha çok telekomünikasyon ve bilişim sektörlerinde tercih ediliyor.” Çağrı merkezlerinde bazı dönemsel projelerde özellikle öğrencilerin tercih edildiğini söyleyen Tunçay, “Yarı zamanlı çalışma modelindeki çalışma koşulları tam zamanlı çalışma modeliyle aynıdır, aynı ücret skalası ve sosyal hakları uygulanır” diyor.
Avrupa’da lise yıllarında başlıyorlar
Randstad’dan alınan bilgiye göre bazı şirketler, tam zamanlı yerine kendilerine esneklik sağlayabilecek yarı zamanlı istihdama başvuruyorlar. Ayrıca genel müdürlük kadrolarında giriş seviyesindeki pozisyonları yarı zamanlı veya dönemsel ekiplerle kurup değerlendirmeler sonucu kalıcı istihdama dönüştürmek de tercih ediliyor. Yarı zamanlı veya dönemsel istihdam şirketler için bir deneme süresi olarak görülebiliyor. Şirketler dönemsel istihdam ettiğinde memnun kaldığı bir öğrenciyi, mezun olduğunda tam zamanlı kadroya dahil edebiliyorlar. Randstad verilerine göre öğrencilerin yarı zamanlı çalışması Avrupa’da çok daha yaygın. Üstelik Avrupa’da öğrenciler yarı zamanlı çalışmaya lise yıllarında başlıyor. Türkiye’de aileler korumacı yaklaşırken, Avrupalılar gençlerini kendi ayaklarının üstünde durabilmeleri için teşvik ediyor. Genellikle farklı şehirlerde öğrenim gören üniversite öğrencileri ailelerinden uzakta oldukları için ek gelir yaratmak ya da üniversite son sınıflardaki öğrenciler iş hayatına atılmadan önce tecrübe için çalışmak istiyor. Bu tip yarı zamanlı çalışmalar özgeçmişlerde profesyonel tecrübe olarak göründüğü için avantaj sağlayabiliyor. Çalışma şartları genelde maaş olarak tam zamanlı kadroyla paralellik gösteriyor. Aynı oranlarda çalıştığı saat/günle hesaplanıyor. Ancak yemek, ulaşım, özel sağlık sigortası gibi yan haklar yarı zamanlı pozisyonlar için bazen mevcut olmayabiliyor.
McDonald’s: En çok yarı zamanlı öğrenci İstanbul’da
McDonald’s’ta bugüne kadar yarı zamanlı olarak binlerce üniversite öğrencisi çalışmış. Yarı zamanlı çalışan öğrenciler, restoranlarda tam zamanlı çalışan diğer ekibin çalıştığı tüm alanlarda görev yapıyor ve sorumluluk alıyor. Bugün itibari ile McDonald’s restoranlarında çalışan 4.000’e yakın kişinin yaklaşık yüzde 30’unu öğrenciler oluşturuyor. Bu sayının da yaklaşık yüzde 10’u üniversite öğrencilerinden oluşuyor. İstanbul’daki restoranların sayısının fazla olması nedeni ile en çok yarı zamanlı öğrenci İstanbul’da çalışıyor. Bu tarz çalışan üniversite öğrencilerinin en büyük öncelikleri, çalışma saatlerini ders saatlerine ve sınav dönemlerine uygun olarak ayarlayabilmeleri. Üniversiteye başladığında McDonald’s’ta ekip üyesi olan bir çalışan, devam eden yıllarda vardiya müdürü gibi farklı yönetici kadrolarına yükselebiliyor.
Günay Kaştan (20), Kocaeli Üniversitesi Gazetecilik Bölümü öğrencisi. 2008’den beri yarı zamanlı olarak McDonald’s’ta çalışıyor. Görevi ise ekip eğitimcisi. İkinci öğretim olduğu için okulu 19:00-22:00 saatleri arasında. McDonald’s’ta haftasonları çalışıyor. Okurken çalışmanın zaman zaman zor olduğunu düşünen Kaştan, çalışmanın maddi anlamda özgürlük kazandırdığını, insan ilişkileri konusunda geliştiğini ve daha sabırlı olmayı öğrendiğini söylüyor. Sınav döneminde çalışıyor olmak zaman zaman sıkıntı yaratabiliyor diyen Kaştan, sosyal hayatına çok fazla zaman ayıramadığını söylüyor.
Defacto: Anadolu’da yarı zamanlı çalışan daha çok
Defacto’da bugüne kadar toplam 4.020 öğrenci yarı zamanlı çalışmış. Şu an ise yaklaşık 1.412 öğrenci çalışan var. Anadolu şehirlerindeki mağazalarda yarı zamanlı çalışan öğrencilerin daha çok olduğunu söyleyen Defacto’da üniversite öğrencilerine mağazaların her departmanında iş imkanı veriliyor. Öğrenciler ders programlarını ayarlamaları durumunda reyon, depo ve kasa yöneticiliği de yapabiliyor. Öğrencilere saat ücreti olarak ödeme yapılıyor. Bunun dışında günlük yemek ücreti ve iş kıyafeti veriliyor. Ayrıca tüm Defacto ürünlerini de indirimli olarak satın alabiliyorlar. İstanbul mağazalarında çalışan öğrencilere aylık toplam 585 TL, Anadolu mağazalarında çalışan öğrencilere ise aylık toplam 505 TL ödeme yapılıyor. Öğrenciler haftada ortama 30 saat çalışıyorlar. Öğrencinin ders programına ve sosyal hayatına göre esneklik gösterilebiliyor. Çalışan öğrencilerin ders programı uygun olanlar için mezun olmayı bile beklemeden kariyer yapma olanağı tanınıyor.
Tabanlarım sızlıyor
Galatasaray Üniversitesi Matematik Bölümü 3. sınıf öğrencisi Mehmet Uysal (22), Defacto’nun yarı zamanlı çalışanlarından biri. Aynı zamanda Anadolu Üniversitesi Açık Öğretim İşletme Fakültesi’nde İşletme Bölümü 2. sınıfa devam eden Uysal, Eylül ayından beri DeFacto’da yarı zamanlı çalışıyor. Pazartesi, çarşamba ve perşembe günleri okulda, haftanın kalan günleri ise işte oluyor. Okula gideceği günler uyku saatini ders saatine göre ayarlıyor. Uysal, hem okuyup hem de çalışmanın tek zorluğunun eve gelince ayak tabanlarının sızlaması olduğunu söylüyor: “Onun dışında herhangi bir şeye isteyip de zaman ayıramadığım şu ana kadar olmadı. Yoğun tempoya alışık ve planlı bir insan olmamın da etkisi olabilir ama ben hayatımdan gayet memnunum. Ayrıca tekstil ve satış deneyimi alanlarında sıfır olan bilgimi güzel bir seviyeye çektim.”
THY: Bir yılda en fazla 6 ay çalışabiliyorlar
Türk Hava Yolları’nda öğrenciler kabin, kokpit gibi uçucu ekipler haricinde, ihtiyaç olan tüm birimlerde görev alabiliyor. Yarı zamanlı çalışanlar, haftada en fazla 30 saat mesai yapmak koşuluyla, 1 yılda en fazla 6 aylık süre için istihdam edilebiliyor. Bir yarı zamanlı çalışan bu imkandan en fazla 2 yıl zarfında, 6 aylık iki dönem halinde yararlanabiliyor. Üniversite öğrencisiyken yarı zamanlı olarak Türk Hava Yolları’nda çalışan yüzlerce kişi, mezuniyetlerinin ardından tam zamanlı olarak kuruma katılmış. Yarı zamanlı çalışanların günlük brüt ücretleri 52.35 TL. 2006 yılından bu yana yarı zamanlı olarak Türk Hava Yolları’nda çalışan öğrenci sayısı 3.500’ü aşmış. Şu anda 150 üniversite öğrencisi yarı zamanlı olarak Türk Hava Yolları’nda çalışıyor. Bunlardan biri de Onur Yücel.
Onur Yücel (20), İstanbul Üniversitesi İtalyan Dili ve Edebiyatı Bölümü’nde okuyor. Haziran’dan bu yana yarı zamanlı olarak Türk Hava Yolları’nda çalışıyor. İnsan Kaynakları Müdürlüğü’ne bağlı Yabancı Pilot İstihdam Şefliği’nde görev yapıyor. Yabancı pilot alımı sırasındaki işlemler çerçevesinde, mülakata alınacak adayların koordinasyonu konusunda ekibe destek veriyor. Okula devam zorunluluğu haftada 2 gün olduğu için, çok fazla zorluk çekmediğini belirten Yücel, okurken çalışmanın maddi olarak katkılarının yanı sıra hayatına düzen kattığını ve iş yaşamına hazırladığını söylüyor.
Allah kimseyi hem okuyup hem çalıştırmasın
Ekin Burak Per (20), Adnan Menderes Üniversitesi Su Ürünleri Bölümü öğrencisi. 15 yaşından beri kafelerde barlarda çalışıyor. Bazen iş dolasıyıla okula gidemediğini söyleyen Per, 2’de iş başı yaptığını, sabah 4-5’e kadar çalıştığını söylüyor: “Durum böyle olunca haliyle ya okul ya da iş birinden biri aksıyor. Okurken çalışmak çok zor. Öğrenciye hiçbir şey katmadığını söyleyebilirim. Çünkü hayatından çalıyorsun, uyku düzenin kayboluyor, sınav döneminde çalışmadım hiç ama uyku düzenimiz olmadığı için pek bir yararı yok. Sosyal hayatın zaten sadece o çalıştığın yer. Arkdaşlarım çalıştığm mekana gelince çok hoşuma gidiyor daha istekli çalışıyorum. Allah kimseyi hem okuyup
hem de çalıştırmasın.”
Pazar günleri izin yapıyorum
Anıl Dalka (21), Beykoz Lojistik Meslek Yüksekokulu Uluslarası Lojistik Bölümü’nde öğrenci. 1 yıldır TNT’de çalışıyor. Okurken çalışmanın zevkli olduğunu belirten Dalka, sorumluluk, iş yükü bilinci, ekip çalışması uyumu, programlı ve düzenli bir hayat gibi artılar kazandığını söylüyor. Bölümüyle ilgili bir sektörde çalıştığı için sınav döneminde çalışmak için Dalka için sorun olmuyormuş. “Okulda öğrendiğim her bilgi işimde bana yardımcı oluyor, işten edindiğim her bilgi ise okulda.” Sosyal hayata mümkün olduğu kadar zaman ayırmaya çalışan Dalka pazar günü tatil yapıyor bu nedenle cumartesi akşamlarını mutlaka değerlendirmeye çalışıyor.
İş hayatının kurallarını öğreniyorsunuz
Decathlon, yaklaşık 1.5 yıldır üniversiteli öğrenciler için yarı zamanlı iş olanakları sunuyor. Şu an Decathlon ekibinde yarı zamanlı çalışan 70 üniversite öğrencisi var. Sezona bağlı olarak çalışanların yüzde 35’i üniversite öğrencilerinden oluşuyor. Üniversite bulunan tüm şehirlerden öğrencileri işe alıyorlar. Üniversiteliler merkez ofis de dahil olmak üzere tüm departmanlarda çalışabiliyorlar. Decathlon’un yarı zamanlı çalışanlarından İsmail Sülemiş (24), Marmara Üniversitesi Fransızca Mütercim Tercümanlık Bölümü’nde okuyor. Bir yıldır yarı zamanlı olarak çalışıyor. Bazen okul ve işi bir arada yürütmenin zor olduğunu söyleyen Sülemiş, “Bazen zorlandığım oluyor çünkü biraz yoruluyorum, özellikle de sınav dönemlerinde. Üniversiteye giderken çalışmak öğrencilere çok şey kazandırıyor. Öncelikle profesyonel hayatın kurallarını ve dinamiklerini diğer öğrencilerden daha önce öğreniyorsunuz. Mezun olmadan önce başarabilirim diyorsunuz.”
CarrefourSA: Öncelik üniversite öğrencilerinde
CarrefourSA’da üniversite öğrencilerine ders programları ile çakışmayacak bir şekilde çalışma saatlerini ayarlama olanağı veriliyor. CarrefourSA Kurumsal İlişkiler ve Hukuk Direktörü Merter Özay: “Öğrenimi boyunca yarı zamanlı olarak bünyemizde çalışan üniversite öğrencilerine mezun olduklarında tam zamanlı kadroya geçmeleri ve yönetici pozisyonuna yükselmeleri için öncelik veriyoruz.” CarrefourSA’da şu an 150 kişi yarı zamanlı olarak çalışıyor. Üniversitelerin yoğun olduğu İstanbul, Eskişehir, Bursa, Ankara, Adana, Mersin, İzmir, Denizli, Tekirdağ gibi illerde yarı zamanlı çalışan üniversite öğrencileri ağırlıkta. Mağazalarda başvuruları değerlendirme aşamasında üniversite öğrencilerine öncelik tanıdıklarını belirten Özay, öğrencilerin mağazalarda hemen hemen her birimde çalışabildiklerini söylüyor. Genel müdürlükte satın alma, finans ve hukuk depatmanları genellikle öğrenciler tarafından tercih edilen birimler. Mağazalarda çalışan kişiler sendikalı olabilme hakkına sahip oluyorlar.
Yazan : Zeynep Mengi
Kaynak : yenibiris.com/HurriyetIK
