Aşırı derecede ‘başkaları tarafından izlenme korkusu’na yol açan bir durum olan sosyal fobi, 10 kişiden birinin yaşamını olumsuz etkiliyor. Bazen bir davet olur gitmek amma zor gelir, hazırlan git, orada tanıdık tanımadık, bir sürü kişi ile konuş. “Uf keşke olmasaydı bu davet” dersiniz. Bazen de bir davette dostlarınız sizin için kadeh kaldırır ve sizin de birkaç söz etmeniz gerekir.

Hiç de hazır değilsinizdir, “Nereden çıktı bu şimdi” der, zar zor sıkıntı içinde birkaç kelime edersiniz. Ama bazı kişilerde bu rahatsızlık ve sıkıntı hali o derece baskın olur ki o zaman “sosyal fobi” den bahsederiz.

Başka korkuların da nedeni

Sosyal fobi, her 10 kişiden birinin yaşamını olumsuz etkileyen bir rahatsızlıktır. İnsanda, aşırı derecede başkaları tarafından izlenme ve değerlendirilme korkusuna neden olan bir durum. Bu korku, basit utangaçlık ve toplum içinde heyecanlanma duygusundan çok daha ciddi boyutlarda bir korkudur. Sosyal fobisi olanlar, ömürleri boyunca, başkaları tarafından izlenebilecekleri durumlara girmekten kaçınırlar.

Diğer insanlarla ilişkileri, eğitimleri ve iş hayatları bazen büyük oranda zarar görür. Birçoğu korkularını yenmek için ilaçlardan ve alkolden medet umabilir. Alkol, gittikleri partilerde, davetlerde veya topluluklara hitabette yardımcı olabilir ama sonunda sosyal fobi kadar büyük bir problem haline gelebilir.

Tedavi edilmezse ömür boyu sürebilir

Sosyal fobi çoğunlukla ergenlik yıllarında başlar. Eğer tedavi edilmezse ömür boyu sürebilir. Tedavi edilmeyen sosyal fobi aynı zamanda depresyon ve agorafobi (topluma açık yerlerde bulunma korkusu) gibi başka rahatsızlıkların da oluşmasına neden olabilir.

Sosyal fobinin belirtileri

Sosyal fobi yüz kızarması, el titremesi, baş dönmesi, aşırı terleme ve ani tuvalete gitme isteği gibi belirtilere neden olabilir. Sosyal fobiniz varsa, çekindiğiniz, korktuğunuz sosyal durumlarla karşı karşıya kaldığınızda, bu belirtilerden şikâyetçi olabilirsiniz. Bazı vakalarda sadece kaçınılan durumun düşüncesi dahi korku yaratabilir.

Sosyal fobi tedavi edilebilir mi?

Sosyal fobi kesinlikle tedavi edilebilir. Oysa çoğu hasta sosyal fobinin tedavi edilebilir bir tıbbi rahatsızlık olduğunu bilmez ve kendisindeki belirtileri kişiliğinin bir parçası zanneder.

Doktorunuzdan alacağınız küçük bir yardım, size yeni ve mutlu bir hayatın kapılarını açacaktır. Yeter ki bu şikâyetinizin tedavi edilebilir ve olmaması gereken bir durum olduğunu bilin ve kabul edin. Doktorunuz ilaç ya da davranış tedavisi veya ikisini de önerebilir. Sosyal fobi, ileri derecede utangaçlık değildir.

Çevrenizde sosyal fobili birisi varsa…

Anlayışlı olun. Kişiye problemlerini anlatmak için zaman tanımanın, onun daha az izole olmasını ve durumundan daha az çekinmesini ve utanmasını sağlayacağını hatırlayın.

Kişiyi profesyonel yardım almaya teşvik edin. Bunun zor bir karar olduğunu ve sosyal fobinin doğası gereği, hastaların yabancılardan yardım istemekten korktuklarını unutmayın. Tedavi başladığı zaman kişinin tedaviyi sürdürmesi için onu teşvik edin. Küçük de olsa her gelişme karşısında, memnuniyetinizi belirtin.

Tedavi etkili olmaya başladığında, kişi korktuğu durumlarda yüzleşmek için cesaret kazanacaktır.

Bu noktada sizin destek ve anlayışınız, hayati önem kazanır. Korku ve endişesini gidermek için kendi hayat tarzınızı ona adapte etmeye kalkışmayın, “Bak ben şöyle yapıyorum, böyle yapıyorum” diye kendinizi örneklemeyin. Sadece doktorunun önerileri doğrultusunda ona destek olun. Evde mümkün olduğunca normal bir hayat tarzı içinde olmasını teşvik edin.

Sosyal fobi testi

1. İnsanların ilgi odağı olmaktan korkuyor musunuz?

2. Başkalarının önünde gülünç duruma düşmekten korkar mısınız?

3. Aşağıdaki durumlardan herhangi birinden rahatsızlık hisseder ve sıklıkla kaçınmaya çalışır mısınız?

• Az kişiden oluşmuş dahi olsa topluluk önünde konuşmak,
• Otorite konumunda kişilerle konuşmak,
• İnsanların sizi izlemesi,
• Başkalarının önünde yemek yemek, içmek, ya da yazı yazmak,
• Davetlerde bulunmak,

4. Yukarıda sözü edilen durumlara maruz kalırsanız; aşırı derecede kızarır, titrer, bunalır, kusma hissine kapılır veya acilen tuvalete koşma gereği duyar mısınız?

Değerlendirme:

Bu suallerden ilk üçünün herhangi birine veya bir bölümüne evet cevabı verdiyseniz sosyal fobiniz olabilir.

Dördüncü soruya evet cevabı ise sizi, sosyal fobiye daha da yakınlaştırmaktadır. Evet cevabınız varsa bu konuyu doktorunuzla görüşün. O sosyal fobiniz olduğunu tespit ederse, gerekli psikiyatrik desteği almanız için size yol gösterecektir.

Naim Dilmener / Milliyet