Her an bir karar alırız ama çoğundan vazgeçeriz. Hayal ederiz, kafamızda canlandırırız ancak gerçekleştirmek için harekete geçmez, erteleriz..
Peki neden?
Buna vereceğim en iyi cevap: Harekete geçmemizi engelleyen alışkanlıklarımız…
Bu konuyu biraz açarsak; Aslında farkına bile varmadan uyguladığımız davranışlarımız. Tüm bu alışkanlıklarımız hayatımızı farklı açılardan da önemli oranda etkiliyor. Bu nedenle hayatımızdaki olayları olumlu bir şekilde yönetebilmek, sahip olduğumuz alışkanlıkları da düzenlemekten geçmektedir.
Alışkanlıklar bizi iki yönde de etkiliyor. Alışkanlıklarımız bizi karmaşık, sıkışık dar yollara sokabildiği gibi bizi harika tepelere, muhteşem manzaralara da ulaştırabilmektedir. Burada dikkat edilmesi gereken en önemli nokta, onların farkına varmak ve kötü alışkanlıkları iyi alışkanlıklarla değiştirebilmektir.
Bu konuda yeni bir kaynak; Yazar Charles Duhigg’in, “Alışkanlıkların Gücü” isimli kitabı. Gündelik davranışlarımızın yüzde 40 oranında alışkanlıklardan meydana geldiğini yazıyor.
Charles Duhigg’e göre herhangi bir alışkanlık şu şekilde oluşuyor:
- Önce kişiye sıkıntı veren bir sorun ortaya çıkar.
- Kişi, bunu çözmek için kendince bir yol bulur.
- Çözüm başarılı olursa, bunu aynen uygulamaya devam eder ve alışkanlık edinir.
Herkes için bir alışkanlığın döngüsü üç şeyden ibarettir: İşaret, rutin ve ödül. Bunu şöyle bir örnek ile açıklayabiliriz.
Örneğin; Çalışırken yorulup, sıkıldığımız, dikkatimizin dağıldığı bir sırada bir kahve ve yanında bir parça çikolata atıştırmaya “karar verdik” ve bu bizi rahatlattı. Bu davranışı bir süre bilinçli olarak tekrarladıktan sonra seçim yapmayı bırakıp, davranışı otomatik yapmaya başladığımızda alışkanlık oluşmuş demektir. “Yoruldun – sıkıldın – dikkatin dağıldı – kahve iç yanında çikolata atıştır – rahatla – işine dön.”
Beyinde davranış kalıpları (paternler) böyle işliyor. Davranışı başlatan bir işaret, ardından bir rutin ve davranışın oluşması için olmazsa olmaz xDoğru işi ve doğru sonuçları ödüllendirin!. Duhigg bu işleyişi anladığımızda davranış kalıplarımızı yani alışkanlıklarımızı değiştirebileceğimizi iddia ediyor. Duhigg’e göre işaret ve ödül aynı kalmak şartıyla rutini ( kahve içmek) değiştirebiliriz.
- Alışkanlığın işareti – Yoruldun- sıkıldın-dikkatin dağıldı
- Alışkanlığın rutini – Kahve iç, yanında çikolata ye
- Alışkanlığın ödülü – Rahatla
Peki, bu kadar kolay görünüyorsa alışkanlıklarımızı niye kolayca değiştiremiyoruz? Çünkü beynimiz tembelliğe eğilimlidir ve işin kolayını buldu mu, o sorun üzerinde bir daha düşünmemeyi tercih eder. Eğer gerçekten istersek ve alışkanlıkların nasıl işlediğinin de farkına varırsak işte o zaman onları değiştirilebiliriz.
Biraz önce bahsettiğim işaret-rutin-ödül sisteminden istemediğimiz alışkanlıklarımızı da değiştirebiliriz.
Örneğin sigara içen bir insan için sigara içmek bir rutinken, içtikten sonra stresinin azaldığını hissetmesi onun için bir ödüldür. Bu durumda ödüle ulaşmak için kötü de olsa o rutini uygulamaya devam eder. Bu durumda sizin yapmanız gereken şey, elde etmek istediğiniz ödüle sizi ulaştıracak başka bir rutin bulmanızdır.
Yani Duhigg, bu durumda yeni bir alışkanlık yaratmak için, alışkanlıklarınızın işaret ve ödül kısmına dokunmadan rutini değiştirmeniz gerektiğini öne sürüyor. Bu sayede burada bitirmek istediğiniz alışkanlığın yerine başka bir alışkanlığı koymak ve harekete geçirmek gerekiyor.
Bunlar:
- Alışkanlığınızı tanımlayın: Değiştirmek istediğiniz davranışı belirleyerek, öncelikle rutininizi tanımak gerekiyor.
- Ödülleri deneyin: Alışkanlığınızı değiştirmek istiyorsanız, kendinize gerçek istek uyandıracak ödüller belirleyin.
- İşaretleri takip edin: Alışkanlıklarınızı tetikleyen işaretleri tespit edin.
- Plan yapın: Artık alışkanlığınızın yerine yenisini koyabilirsiniz. Planınızı yapın ve plana sadık kalarak adımlarınızı atın. Pes etmeyin…
Haydi bu ay baharla birlikte yeniden keyifli alışkanlıklar geliştirmeyi hedefleyelim. Yeni alışkanlıklar edinerek, hayatımızda bize keyif, mutluluk, ilham verecek yeni kapılar açalım…
“Alışkanlıkları doğru oluşturursan yapamayacağın şey yoktur?”
Yazan : Ceyda TEZEL | Aile Danışmanı – Profesyonel Koç