Anasayfa / Başarı Yazıları / Batık Maliyet Yanılgısı’ndan Nasıl Kaçınırız
batık maliyet yanılgısı

Batık Maliyet Yanılgısı’ndan Nasıl Kaçınırız

1.5 yıldır İMKB’de çalışan Ali, mezun olduktan hemen sonra bir iş bulduğuna çok sevinmişti. Ancak işe gittiği her gün ayakları geri geri gidiyor. Ne borsayı sevdi, ne de finansı, ama yine de bu 1.5 yılı çöpe atmak istemiyor. 1.5 yılın hatırına çalışmaya devam…

Bankacı Kerem Bey’in son verdiği kredi sıkıntılı çıktı. Banka firmadan borcu tahsil edemedi. Yine de içinden gelen sese uyarak aynı şirkete iki kredi daha verdi.

Kitabın 220. sayfasında olan Tuğçe, öyküden sıkıldı. Ama şunun surasına bitmesine 80 sayfa kalmış. 80 sayfayı tamamlamaya çalışıyor.

Murat, restoranda sipariş verdiği yemeği sevmedi. Epey de pahalı bir yemek. Madem parasını ödedi, çöpe mi gitsin? Sevmeye sevmeye tabağını bitirecek.

Hala yaptığınız yatırımın geleceği ile ilgili rasyonel kararlar aldığınızı mı düşünüyorsunuz? Psikologlar farklı düşünüyor.

Araştırmalar, sizi artık mutlu etmeyen sevgilinize karşı tutumunuzdan sinemada sevmediğiniz filmleri izlemeye, nefret ettiğiniz işte çalışmaya devam etmekten borsada yanlış hisseye oynamayı sürdürmeye kadar hayatımızın her alanına sızmış bir düşünsel eğilimin tutsağı olduğumuzu ortaya koydular. Buna “Batık Maliyet Yanılgısı” ismini verdiler. “Batık maliyet etkisi para, çaba ve zaman yatırımı yapıldıktan sonra, çaba göstermeye daha büyük bir eğilim olarak kendini gösterir.” diyor Batık Maliyet Psikolojisi kitabının yazarları Hal Arkes ve Catherine Blumer.

Bir araştırmada, şirketlerin 10 milyon dolar yatırım yaptıkları bir projeye 1 milyon dolar yatırım yapma olasığının hiç yatırım yapmadıkları bir projeye 1 milyon dolar yatırım yapma olasılığından çok daha fazla olduğu ortaya çıkmıştır. Bu yatırımın gelecekte ne getiri sağlayacağı ile ilgili hiçbir öngörüleri olmamasına rağmen şirketler bu eğilimi göstermiştir.

Neden geçmişte aldığımız karardan kendimizi kolayca kurtaramıyoruz? Psikologlara göre bunun sebebi insanların hata yaptıklarını kabul etmek istemeyişleri. Bu, hem kişinin egosunu zedeliyor, hem de sosyal çevrede olumsuz bir algı yaratıyor. Bu yüzden “zararın neresinden dönülürse kardır” demektense, “yanlışta ısrar etmeyi” tercih ediyoruz.

Nobel ödüllü ekonomist Richard Thaler tarafından ortaya atılan “zihinsel muhasebe” kavramı da aynı şeyi söylemekte: Bir şeyi nasıl elde ettiğimize göre ona bağlanıyor ya da ondan vazgeçebiliyoruz. Örneğin, bir konser biletine 300 TL veriyorsanız, o bilete karşı güçlü bir bağ hissedersiniz. Ancak bilet size bedava verilmiş olsaydı, onun piyasa değerini göz ardı eder, ondan sağlayacağınız yarara göre karar alırdınız.

Batık maliyetten kaçınmak mümkün mü? “Kendinizi bir çukurda bulursanız, kazmayı kesin,” diyor ünlü komedyen Will Rogers. Arkanıza yaslanın ve gevşeyerek düşünce akışınızı yavaşlattıktan sonra şu soruları cevaplamaya çalışın:

  • Daha önceden ne kadar yatırım yaptığımı bilmeyen biri olsa bu durumda ne karar verirdi?
  • Eğer bir şansınız daha olsaydı, o filme gitme ya da sürdürmekte olduğunuz ilişkiye başlama konusunda aynı kararı verir miydiniz? Neden?
  • Batık maliyete takıldığınız için başka fırsatlar elinizden kaçıyor mu? Yani seçiminizin fırsat maliyeti nedir? Örneğin, ilave krediyi daha risksiz bir kredi talebinde değerlendirebilir misiniz?
  • Seçiminizden sağladığınız fayda zamanla azalırken, maliyeti yükseliyor olabilir mi? GE’nin efsanevi genel müdürü Jack Welch değişimi yönetirken şu iki soruyu sormayı alışkanlık haline getirdiklerini belirtir. “Bu işte olmasaydık, bugün bu işe girişir miydik?” Eğer yanıt hayırsa, “Bu konuda ne yapacağız?”
  • Başlangıçtaki kararı alırken bir bilgi eksiği yaşamış olabilir misiniz – belli ki beklentiniz bu değildi?

Kaynak : –

Hakkında Özgür ŞAHİN

Türkiye'nin en büyük kişisel gelişim sitesi olan kendinigelistir.com projesinin sahibidir. 2006 yılından bu yana #kişiselgelişim alanında birçok yeniliği bünyesinde bulundurduğu sitede "beden dili, iletişim teknikleri, başarı hikayeleri, motivasyon teknikleri, özgüven gelişimi" gibi bir çok ana tema üzerine yazar, çizer, karalar, öğretmeye çalışır.