Kuşak ve/veya nesiller içinde yetiştiği dönemin izlerini taşır. Taşıması kadar da doğal bir şey yok. Bugün 50-70 yaş civarında olan, İkinci Dünya Savaşı sonrası doğmuş olan kuşakla (Baby Boomer), yaşları 13-20 arasında olan Z kuşağını birbirinden ayıran özellikler elbette vardır. Her şeyin hemen istediği gibi olmasını isteyen yeni nesille, bütün zorluklara rağmen azmini kaybetmeyen eski kuşaklar, birbirlerinden farklıdır.
Her dönemin kendine has özellikleri, o zamanın ruhunu yansıtır. Teknolojinin içine doğmanın sağladığı imkanlarla Y kuşağı, bilişime, iletişime ve aynı anda birden fazla konuyla ilgilenmeye daha yatkındır. Ama bu kuşağın bütün bireylerinin aynı davranış kalıbında olduğu anlamına gelmez.
Çoğu pazarlama profesyoneli, her kuşağın kendine özgü tüketim davranışı ve alışveriş tercihine sahip olduğuna inanır. Kuşakların çalışma hayatından beklentileri ve tüketim davranışları üzerine pek çok araştırma yayınlanır. Bu araştırmalara bakılırsa, son 100 yılın insanlarını 5-6 gruba ayırmak mümkündür.
İnsanların doğdukları dönemler, onlar üzerinde etkilidir ama “Kuşaklar Teorisi”, insan davranışlarının tümünü açıklamaya yetmez. Her insanın ayrı bir genetiği ve kendine özgü yetişme koşulları vardır. Bunlar insanların tutum ve davranışları üzerinde daha belirleyicidir.
İçinde yaşadığı dönemin koşulları, teknolojisi ve hakim ideolojisi, hiç şüphesiz o dönemde yaşayan herkesi etkiler. Bu yüzden aynı zaman diliminde doğmuş insanlar, bir ölçüde birbirine benzerler. Bu anlamda hepimiz anne babamızın olduğu kadar, “zamanımızın çocuklarıyız”. Ancak bir kuşağa ait bütün insanların benzer psikolojide olacağı, benzer önceliklerle hareket edeceği, benzer tüketim davranışları sergileyip, benzer şekilde ilişkiler kuracağı fazlasıyla abartılı bir genellemedir.
İnsanlar her ne kadar benzer koşullarda doğmuş, büyümüş de olsalar her biri fiziksel yapıları, sesleri, davranışları, hissedişleri, algıları ve kişilikleriyle birbirinden farklıdır. Bir kuşağın her bireylerinin birbirinin aynısı olması bir yana, aynı aile içine doğmuş iki kardeş bile birbirine benzemez. Her bireyin kendine has özellikleri vardır.
Her insan genetik olarak benzersizdir. Parmak izi ve DNA’nın kimlik tespitinde kesin sonuç vermesi, bu muazzam çeşitliliğin bir sonucudur. Koku uzmanı Profesör George Preti herkesin kokusunun kendine özel ve birbirinden farklı olduğunu söyler. Doktorlar her kalbin farklı attığını bir EEG cihazıyla kolaylıkla kanıtlayabilirler.
Ne kadar benzer koşullarda yaşamış olsak ve aynı tarihsel dönemin içinde yetişsek de herkesin kendine has ayrı bir hissedişi, algılayışı, düşünüşü, davranışı, dolayısıyla farklı bir karakteri vardır. Hal böyleyken Y kuşağı şöyledir, X kuşağı böyledir, Z kuşağıyla çalışmanın koşulları şu şekilde olmalıdır demek abartılı bir genellemeden başka bir şey değildir. Elbette hepimiz zamanımızın çocuklarıyız ama içine doğduğumuz dönem her şeyi açıklamaz; aynı kuşağa ait olmak bizi aynı yapmaz.
İnsanları doğdukları dönemlere göre gruplara ayırmak, pazarlamacılara da insan kaynakları yöneticilerine de işe yarar bir bakış açısı katmaz. Dünyada yaşanan önemli kırılmalardan ne kadar etkilerse etkilesin toplumsal olaylar, insanların kişiliklerini ve bireysel davranışlarını açıklamaya yetmez.
İnsanın tüketim davranışının sosyolojik bir boyutu vardır. Bu anlamda hangi dönemde doğduğu, hangi toplumsal akımların etkisinde olduğu onun tüketim davranışını belirli bir ölçüde etkiler ama tüketim daha çok bireysel bir alandır ve meselenin psikolojik boyutları çok daha önemlidir.
Yazan : Temel Aksoy | temelaksoy.com
